“Toen ik zag dat mijn buurman probeerde een ovenschaal in de glasbak te gooien, realiseerde ik me dat één iemand nooit de hele verpakkingsketen, laat staan de hele planeet kan redden. Maar je moet ergens beginnen…” Nikki Groote Schaarsberg is inmiddels vele stappen verder. Op 20 juni 2019 studeerde zij aan de Universiteit Twente af op haar masterscriptie over het zogeheten Beoordelingskader Duurzaam Verpakken. Ze doet hierin verslag van haar onderzoek in de afgelopen negen maanden bij het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV), gericht op de ontwikkeling van een tool voor het meten van circulariteit van verpakkingen.
Met haar onderzoek brengt Groote Schaarsberg de lancering van deze tool weer een stap dichterbij. Naar verwachting is die begin 2020 klaar voor gebruik. Het KIDV stelde hiervoor het zogeheten Beoordelingskader Duurzaam Verpakken op. Verpakkingskundige Niels van Marle: “Duurzaam verpakken is een containerbegrip. We zullen steeds helder moeten onderbouwen en formuleren wat we eronder verstaan. Het KIDV heeft vorig jaar een eerste versie van een beoordelingskader opgesteld om vast te stellen hoe duurzaam verpakkingen zijn en welke verbeteringen mogelijk zijn. De opdracht voor Nikki was om dit te checken en daar verder inhoud en vorm aan te geven. Vervolgens heeft ze een prototype van de tool vervaardigd en deze getest. Onze volgende stap is om er een volledig werkzame tool van te maken.”
“In dit tijdperk, waarin ondernemingen beloven dat hun verpakkingen in de toekomst honderd procent recyclebaar zijn, volledig CO2-neutraal en circulair willen worden, nieuwe regelgeving op hen afkomt en zij zich aan het Plastic Pact NL committeren, vroeg ik mezelf af of dit allemaal ‘circularikoek’ is of dat dit realistische doelen zijn die binnen handbereik liggen”, verklaart Nikki Groote Schaarsberg haar belangstelling voor dit onderzoek. Zij studeerde in 2012 af als Food Packaging Designer aan de HAS Hogeschool en startte daarna haar Master Industrial Design Engineering aan de Universiteit Twente.
In het eerste deel van haar onderzoek maakte Groote Schaarsberg een analyse van duurzame ontwikkeling en circulaire economie en wat dit omhelst voor verpakkingsontwikkeling. Ze onderzocht ook hoe de industrie hiermee omgaat en welke barrières er zijn in het verduurzamen van verpakkingen. “Drempels die bedrijven tegenhouden om duurzaamheid op strategisch en operationeel niveau te integreren, zijn het gebrek aan kennis en tools én het gebrek aan commitment en samenwerking tussen afdelingen”, stelt Groote Schaarsberg vast.
Verder zocht zij uit wat in een beoordelingstool moet worden opgenomen om bedrijven in hun keuzes en beslissingen te ondersteunen. Het tweede deel van het onderzoek bestond uit de ontwikkeling en het testen van het prototype. Het KIDV wil bedrijven een tool bieden die verpakkingsalternatieven op meerdere aspecten van duurzaamheid kan beoordelen en vergelijken, namelijk de recyclebaarheid, circulariteit en impact op het milieu. De economische haalbaarheid is de randvoorwaarde daarbij.
In het model zijn vier indicatoren opgenomen, die samen de efficiency van het huidige, lineaire verpakkingssysteem kunnen bepalen. Dit dient als startpunt voor verbeteringen en de transitie naar circulaire systemen. Groote Schaarsberg: “De regenerate-indicator bepaalt hoeveel verpakkingsmateriaal na gebruik terugkomt in het systeem. De verlies-indicator bepaalt hoeveel van dit materiaal bij inzameling en recycling verloren gaat. De resource-value-indicator bepaalt in welke waarde materiaal terugkomt in het systeem en geeft een indicatie hoe vaak bepaalde materialen en grondstoffen kunnen worden hergebruikt in het huidige systeem.”
In de tool worden deze indicatoren gecombineerd met een analyse van de impact op het milieu van een verpakking – gedurende de hele levenscyclus – en een analyse van de recyclebaarheid. “Op dat moment meet je de circulariteit. De uitkomsten van deze combinatie helpen een bedrijf om de keuzen in het ontwikkelingsproces van verpakkingen te onderbouwen. De tool levert heldere output en hierover kan dan ook duidelijk met en tussen de verschillende afdelingen worden gecommuniceerd”, aldus Groote Schaarsberg.
De masterstudent testte de circulariteitstool bij verschillende bedrijven. “De tool wordt als erg nuttig en waardevol gezien om verpakkingen in het huidige systeem te optimaliseren en neemt bepaalde drempels weg”, vertelt Groote Schaarsberg. “Maar voor de transitie naar een circulaire verpakkingsketen is méér nodig dan het optimaliseren van het huidige lineaire systeem. Bedrijven moeten ook worden ondersteund in hun strategie om product-verpakkingscombinaties te verduurzamen en om circulariteit van de verpakking in de productontwikkeling te integreren. Dan zijn daadwerkelijk circulaire resultaten te behalen.”
Nikki Groote Schaarsberg deed dit voorjaar met haar masterscriptie mee aan de internationale Dopper Changemaker Challenge, om een kick-start te geven aan initiatieven die issues over schoon drinkwater en/of plastics oplossen. Zij eindigde bij de finale in Amsterdam bij de beste tien inzendingen.
Klik hier voor het onderzoeksrapport 'The development of a sustainability goal-setting and evaluation tool for packaging'.
