Ambachtelijk papier vol innovatieve technologieën

“Wij zijn de kleinste, mooiste en één van de oudste papierfabrieken van Nederland. Grote jongens zoals Smurfit Kappa draaien in één dag onze complete jaarproductie van 4.500 ton. Omdat wij maar met veertig man werken, zijn we flexibel en kunnen we volop innoveren en verduurzamen”, begint directeur René Kort zijn verhaal vanuit de papierfabriek in het Gelderse Heelsum. Hij is trots op zijn bedrijf, dat daar al vierhonderd jaar is gevestigd. Waar vroeger elf papierfabrieken in de omgeving zaten, bleef Schut Papier als enige overeind. In 1998 werd de onderneming overgenomen door het Franse bedrijf Clairefontaine, dat nog drie andere papierfabrieken bezit in Frankrijk. “Als zij ons niet hadden overgenomen, dan hadden wij niet meer bestaan tussen al die multinationals.”  

Kunstenaarspapieren

Schut Papier is bekend om het produceren van kwaliteitspapieren zoals kunstenaars-, grafisch, gekleurd en technisch papier. Het kunstenaarspapier beslaat de helft van de totaalproductie. Negentig procent die Clairefontaine daarvan wereldwijd verkoopt, is afkomstig van Schut Papier. Kenmerkend voor dit papier zijn de hoge papierkwaliteit en kleurvastheid. Kort: “Een kunstenaar stopt veel emotie en tijd in zijn werk en wil dat het over zes jaar nog steeds dezelfde kleur heeft. Die garantie geven wij.”

Papiertuin als laboratorium Schut Papier heeft een proefruimte waar in samenwerking met het Kenniscentrum Papier en Karton met nieuwe technologieën wordt geëxperimenteerd: de Papiertuin. De focus ligt met name op het toevoegen van zowel bestaande als nieuwe biobased chemie voor het verkrijgen van hoogwaardige papiersoorten. Directeur René Kort: “We ontwikkelen bijvoorbeeld papier dat de botrytis schimmel in de rozenteelt kan bestrijden.” Ook is er een lab waar de eigenschappen van producten worden getest. “Nieuwe papiersoorten zijn belangrijk voor onze toekomstige positie. Met deze proeftuin dragen we bij aan de ontwikkeling van nieuwe producten met extra functionaliteiten, bio-eigenschappen en een verbeterde end of life. Dit levert soms een complexere productie op. Het is ideaal om in de Papiertuin buiten de eigen productie te kunnen experimenteren.”

Op het dak liggen 1.430 zonnepanelen die de fabriek van elektriciteit voorzien. “Als je circulaire producten wilt maken, dan moet je ook nadenken over hoe je als organisatie duurzaam kunt zijn”, vindt Kort. “Ik ben ervan overtuigd dat afval straks niet meer bestaat. Met kennisinstituten en studenten van hogescholen en universiteiten kijken wij hoe we waarde uit ons eigen restmateriaal kunnen halen. Uit die samenwerking ontstaan mooie ideeën. Een deel van ons eigen restmateriaal wordt bijvoorbeeld over landerijen uitgestrooid om de bodemkwaliteit te verbeteren, zodat de grond weer sneller vruchtbaar wordt om gewassen te kweken.”

Doosjes van tomatenstengels  

Schut Papier ontwikkelt slimme technieken om restmaterialen - voornamelijk afkomstig uit de agrarische sector - te bewerken, waardoor die als grondstof voor nieuw papier kunnen worden gebruikt. Hieruit zijn opvallende resultaten voortgekomen, zoals papier dat voor vijftig procent van gerecyclede jeans is gemaakt. Kort: “Bij de verwerking van jeans komen korte vezels vrij. Doorgaans worden die verbrand, maar wij maken er honderd tot vijfhonderd grams papier van dat ook in de verpakkingsindustrie kan worden gebruikt.” Kort onderzoekt nu of het jeanspapier na gebruik weer kan worden gerecycled. Papiervezels zijn tenslotte maximaal zeven keer recyclebaar. “We kijken altijd naar de recyclebaarheid van onze papieren. Van het jeanspapier zien we dat het opnieuw te verwerken is, alleen niet tot een hoge kwaliteit wit papier.”

In samenwerking met Smurfit Kappa ontwikkelde Schut Papier een tomatendoosje voor handelsbedrijf The Greenery. Daarin is veertig procent tomatenstengel verwerkt. Twee jaar lang werkten ze aan deze verpakking, waarbij veel kennis is opgedaan over het bewerken van vezels uit agrarische reststromen. In de praktijk blijken vooral duurzame bedrijven, zoals Ekoplaza of WAAR, geïnteresseerd te zijn in deze verpakkingen, in tegenstelling tot de grote supermarkten. Kort: “Het doosje is drie cent duurder dan een normaal doosje. Dat vinden sommige klanten te duur. Pas als de consument erom vraagt, gaan ze overstag. Dit maakt het voor ons moeilijk om de ontwikkelkosten eruit te halen. We willen graag innoveren, maar het kost veel tijd en energie. Om die reden werken we tegenwoordig vooral met klanten die interesse hebben om dit soort producten samen te ontwikkelen en ook samen het risico willen nemen. Dat werkt goed.”

Onze fabriek bestaat sinds 1618, toen er geen stroom en elektra waren en papier zonder chemische toevoegingen werd gemaakt. Met de kennis van nu wil ik terug naar vroeger”

Er zijn inmiddels ook papieren tasjes die voor zestig procent uit chocoladevezels zijn gemaakt, afkomstig van cacaoschillen. “Bij zowel dit product als bij het jeans- en tomatenpapier geldt dat het natuurproducten zijn. Door de natuurlijke eigenschappen ontstaat kleurverschil en kan een wisselende kwaliteit optreden. Ik wil daar niets aan veranderen omdat ik dan chemische middelen aan het papier moet toevoegen. Er zijn klanten die dat niet willen. Steeds vaker accepteren zij dat de natuur nu eenmaal de kleur bepaalt.” Met de tasjes en het jeanspapier focust Kort vooral op het hogere segment vanwege de luxe uitstraling. Dit najaar bezoekt hij de beurs ‘Luxe Pack’ in Monaco, waarvan hij hoge verwachtingen heeft: “Mensen staan vaak versteld van de mogelijkheden die er al zijn.”

Het produceren van de bijzondere papiersoorten wordt deels uitbesteed aan groothandel Velpa in Zutphen. “De vraag naar kleine volumes is groot, maar die zijn voor ons niet rendabel om te produceren. Daarvoor zijn we te klein en kost het ons te veel tijd. Velpa verkoopt alles tot 2.000 kilogram. Daarboven doen wij het zelf.” De eigen fabriek verhuurt Schut Papier ook tijdelijk aan bedrijven die nieuwe papierproducten willen uittesten. “Met name papierbedrijven die zeer grote machines hebben, maken daar uit het oogpunt van kosteneffectiviteit gebruik van. Wij leren ook veel van deze pilots. Dat betekent overigens niet automatisch dat wij het – bij een succesvolle pilot - ook daadwerkelijk gaan produceren. Bij een grote productie is dat niet eens mogelijk, omdat we onvoldoende capaciteit hebben.”

Eeuwenoude recepten

René Kort omschrijft Schut Papier als een fabriek waar het traditionele ambacht wordt gecombineerd met nieuwe technologieën. “Als vader van drie dochters hoop ik dat mijn toekomstige kleinkinderen straks ook van deze wereld kunnen genieten. Onze fabriek bestaat al sinds 1618, toen er geen stroom en elektra was. Papier werd destijds gemaakt zonder toevoeging van chemische middelen. De afgelopen vierhonderd jaar hebben we dus enorm veel kennis opgebouwd over hoe we papier kunnen maken.”

De directeur haalt twee eeuwenoude boeken tevoorschijn en bladert er doorheen. “Papier maken is als een soeprecept. In deze boeken staan oude papierrecepten. Je ziet dat tot halverwege 1800 alle ingrediënten afkomstig zijn van planten en gesteenten. Pas daarna begon men chemische stoffen toe te voegen.” Hij wijst naar een bladzijde waarop te zien is hoe de kleur roze rond het jaar 1700 werd gemaakt. “Onbekende ingrediënten zoek ik op via internet of ik neem contact op met de restaurateurs van het Rijksmuseum, die heel veel weten. Uiteindelijk wil ik met de kennis van tegenwoordig terug naar vierhonderd jaar geleden, toen we papier maakten van biobased materialen zonder toevoeging van chemische middelen.”   

Coatings

Behalve papier, produceert Schut Papier ook speciale coatings waardoor producten langer houdbaar blijven. “Wij hebben een coating ontwikkeld die helpt bij de bestrijding van schimmels bij Afrikaanse rozen. In het gehele proces van rooien tot verwerking gaat de helft verloren door de botrytis schimmel, die door kou en vocht ontstaat. Met moderne technologieën kunnen we piepkleine bolletjes met anti-bacteriën in onze coatings injecteren, die we op het papier aanbrengen. De schimmel eet van de schil van het bolletje, waardoor het bolletje openbreekt en de bacterie aanvalt. Deze coating is nog niet volledig gemaakt van biobased materialen, maar daar willen we wel naartoe. Wij denken dat met name de active material coatings populair worden. Als we dat in de toekomst kunnen combineren met voedselverpakkingen, dan wordt de levensduur van een product verlengd.”